बालुवा चालेर पढाइ गदैं १३ वर्षीया बालिका

–बच्चु विक
महेन्द्रनगर, ५ बैशाख
विद्यालय स्वागत कार्यक्रमसँगै नयाँ भर्नाका लागि बालबालिकालाई स्कुल जान प्रेरित गर्न थालिएको छ तर भीमदत्त नगरपालिका–१२ ओदालीकी १३ वर्षीया आरती लुहारका आफन्त, गाउँले र छरछिमेकी भने उनलाई स्कुल नजान सल्लाह दिइरहेका छन् । ‘अब भो, स्कुल नपढ भन्दैछन’ आरतीले भनिन् ।

दुई भाइहरु अनिल (१०) र अशोक (८)लाई पढाउने खर्च जुटाउन उनलाई गाउँलेहरुले स्कुल भर्ना नभइ काम गर्न सल्लाह दिन थालेका हुन । उसो त उनी आफै काम गरेर भाइहरुलाई पनि पढाउछिन र आफू पनि पढ्छिन । घर खर्च पनि चलाउँछिन । तैपनि उनलाई केही सहज होला भनेर गाउँले, छरछिमेकी तथा लेखपढ गरेकै मान्छे पनि स्कुल भर्ना नहुन कर गरिरहेका छन् । ‘कति दुःख गर्छेस, अब भाइहरु हेर, नपढ भन्दैछन’ गाउँलेको भनाई उद्धृत गर्दै आरतीले भनिन् ।

बुधबार १३ वर्षीया आरतीले स्थानीय विपि स्मृत निमाविबाट २ कक्षा उत्तीर्ण गरेकी छन् । उनका दुई भाइले १ कक्षा उत्तीर्ण गरेका छन् । अब भाइहरुलाई २ कक्षामा भर्ना गर्न र आफू ३ कक्षामा भर्ना हुन आपत परेको छ उनलाई । ‘भर्ना शुल्क, कापी, कलम, स्कुलको ड्रेस कहाँबाट ल्याऔं ?’ आरतीले भनिन् ‘घरमा केही छैन ।’
धनसम्पत्ती मात्रै होइन उनको सहारा पनि कोही छैन । टन्न जग्गा जमिन थियो, घर थियो । उनका बुवा देवले जुवातास, जाँड, रक्सीमा उढाए । धनसम्पत्ती सिध्याएपछि रक्सी पिएर आउने देवले उनकी आमा रेखालाई कुटपिट गर्न थाले । ‘रक्सी पिएर पैसा देऊ भन्नुहुन्थ्यो, आमाले छैन भनेपछि कुटपिट गर्नुहन्थ्यो’ आरतीले विगत सम्झिदै भनिन् ‘दिनमा त गाउँलेहरु रोक्थे, राती भने आमा बोलचाल गर्न नसक्ने भएपछि मात्रै कुट्न छोड्नु हुन्थ्यो ।’ रेखाले धेरै वर्ष कुटपिट सहिन । सहनै नसक्ने भएपछि चार वर्ष अघि घरबाट निस्किन । ‘आमा लुगा किनेर ल्याउछु भनेर बजार जानु भा’हो, फर्केर आउनु भएन’ आरतीले भनिन् । 
आरतीकी आमा रेखाले घर छोडेर गएपनि उनका बुवा देवले रक्सी पिउन भने छोडेनन् । रेखाले छोडेको ६ महिनापछि उनलाई खोज्न भनेर आरतीका बुवा देव पनि भारततिर लागे । उनी गएको साढे तीन वर्ष भयो फर्केर आएका छैनन् । ‘कोही मरेको हो भन्छन, कोही जीउदै छ भन्छन’ रेखाले आप्mना बुवाका बारेमा सुन्ने गरेको जानकारी बताउदै भनिन् ‘बाबासँग भारत गएका मान्छे फर्केर आइसके, बाबा आउनु भएन ।’

आमाबुवा वेपत्ता भएपछि सबै जिम्मेवारी उनकै काँधमा आएको छ । बिहानै महाकाली नदीको बगरमा जान्छिन, बालुवा, गिटी चाल्छिन् । त्यही कमाइले घर खर्च, खानपिन, भाइहरु र आप्mनो स्कुल खर्च चलाउँछिन् । एक ट्रली बालुवाको पाँचदेखि सात सय रुपैयासम्म पाइन्छ तर उनले कहिल्यै एक ट्रली बेच्न पाएकी छैनन । ‘पाँच छ दिन लगाएर आधा ट्रली हुन्छ, आधा आधा गरेरै बेच्छु’ पसिना पुछ्दै आरती बोलिन् । बालुवा चाल्ने जाली पनि महाकाली नदीले बगाइदियो । आजभोली छिमेकीले दिएको जालीले काम चलिरहेको उनले बताइन । 

बिहान, बेलुका वालुवा, गिटी चाल्छिन भने दिउसो स्कुल जान्छिन् । बालुवा चालेर आउने पैसाले बिहान, बेलुका खाना खानै धौधौ हुन्छ । अझ वर्षायाममा त्यो काम पनि बन्द हुन्छ । त्यतिबेला भने गाउँलेको खेतमा काम गर्छिन । ‘गाउँलेका खेतमा काम गर्छु, धान, गहुँ दिन्छन’ आरतीले मलिन अनुहार बनाउदै भनिन् ‘त्यति गर्दा पनि पुग्दैन । कहिले भोकै बस्नुपर्छ ।’ उनको घरमा भाँडाकुडा, ओढ्ने ओछ्याउने पनि छैनन् । एउटा डेक्ची छ, प्वाल परेको । ‘पिठो मिचेर टाल्छौ’ उनी बोलिन ‘टालेर तिहुन पकाउछौं ।’ टालेर भात तथा तिहुन पकाउदा डाडु, पन्युले चलाउँदैनन्, चलाउदा प्वाल परिहाल्छ रे । आप्mनो घर पनि छैन, गाउँलेहरु मिलेर बस्न मिल्ने झुपडी बनाइदिएका छन् ।

घरमा खानेकुरा नहुदा उनको जेठोभाइ अनिलले माटो खाने गरेको थियो । अहिले भने अनिलको माटो खाने बानी नै परेको छ । भोक मेटाउन खाने गरेको माटोले झन आपत पारेको छ । अनिलको पेटमा पत्थर जमेको उनले बताइन । तीन महिना अघि बिरामी भएपछि महाकाली अञ्चल अस्पताल भर्ना गरेका थिए । पाँच दिनसम्म केही उपाय लागेन । ‘मर्छ भन्ने लागेको थियो, दाइहरुले सहयोग गर्नु भयो’ आरतीले भनिन् ‘दाइहरुको सहयोगले भाइको ज्यान बच्यो ।’ नेपाल उद्योग परिसंघ (सीएनआई) कञ्चनपुर–कैलाली च्याप्टरका सदस्य आषिफ कुवँर (भुन्टु) र आदर्श नेपालका अभिमन्यु बस्नेतसहितको सहयोगमा कोहलपुर मेडिकल कलेजमा उनको पेटको पत्थरीको शल्यक्रिया गरिएको छ । सल्यक्रिया गरेर घर फर्किपछि पनि उनको खाने बानी उस्तै छ । आरतीले रुदै भनिन् ‘भोक लाग्यो की माटो खान्छ ।’

सरकारी स्कुल भएपनि तीन भाइबिहनीलाई बढ्न भने गाह्रो छ । विद्यालय पोशाक छैन । दुई भाइलाई त गाउँलेहरुले दिएका छन् तर आरतीसँग भने स्कुल पोशाक छैन् । ‘मसँग स्कुल ड्रेस छैन, मागेर लगाउँछु’ आरतीले भनिन् । गाउँले दिदीले उनलाई सर्ट दिएकी छन् भने उनीसँगै पढ्ने साथीले स्कर्ट दिएकी छन् । स्कर्ट फिर्ता गर्नु पर्नेछ, किनकी उनी साथीले आप्mनो दिदी उपचार गर्न गएको मौकामा घर परिवारलाई थाहा नदिएर लगाउन दिएकी हुन । ‘उनकी दिदी घर आउनेवाली छ, अब उनको मेडी फिर्ता गर्छु’ आरती बिस्तारै बोलिन् । 

उनको अवस्थाका बारेमा विपी स्मृत निमाविका शिक्षकशिक्षिका, विद्यालय व्यवस्थापन समिति तथा विद्यार्थीलाई समेत थाहा छ तर स्कुलमा कुनै सहुलियत हुदैन । ७५ रुपैया तिर्न नसक्दा उनका कान्छो भाइ अशोकको एक कक्षाको परिचय पत्र परीक्षा दिइसक्दा पनि विद्यालयले दिएको छैन । ‘पैसा छैन’ अशोकले भने ‘दिदी र दाइको दियो, माड्सापले मेरो आई कार्ड दिएन् ।’ त्यति मात्रै होइन, सरकारी स्कुल भएपनि गत वर्ष ५०/५० रुपैया परीक्षा शुल्क नदिदा अनिल र अशोकले एक कक्षामा फेल हुनु प¥यो । 

यति हुदा पनि १३ वर्षीया बालिका आरतीले हिम्मत हारेकी छैनन् । बरु उनका दुःख देखेर गाउँलेहरु स्कुल नपढ् भन्छन । उनलाई भने जसरी पनि स्कुल पढ्नु छ । ‘आमाबुवा पढेलेखेका भए हामीलाई यस्तो हुनेथिएन’ आरती बोलिन ‘अहिले लेखपढ गर्न पायो भने पछि दुःख कम होला ।’ त्यही पढाइको प्यास मेटाउन आफू र आप्mना भाइहरुलाई स्कुल भर्ना गर्न महाकाली नदीको बगरमा दिनभरी भोकैप्यासै बालुवा चाल्दैछिन् आरती । आमाबाबाले समेत छोडेका उनीहरुको भोकप्यास मेटाउन सहयोग गर्ने मान्छे भने कहाँ भेटिएलान खै ?

www.sundarsudurpaschim.org team is very much concerned about the condition of the Arati's family in the news and trying to raise some funds to uplift their life and providing them some clothes, textbooks and study materials and utensils for cooking and finally getting them admitted in the school. Our team has already raised NRS 5000  to support them. Our team has made 2 plan for Arati's family. Plan 1 is providing them study materials, school uniforms, some clothes and getting them admitted to school which is the most necessity for them. Plan 2 is renovating her house with replacing the grass roof with tin sheet (jastya pata). We are looking for some more helping hands to support Arati and her family. Helping hands are welcome to contact our team at gypsy_gp@hotmail.com. All your contributions are highly appreciated. 


Helping Hands:
1. £ 50 (In association with sundarsudurpaschim.org)
2. £ 50 Rozanna Maharjan - (https://www.facebook.com/RozannaMaharjan?group_id=514786608562288)